Alimentos e especulación.

Julio Gambina.

Os prezos internacionais dos alimentos retomaron unha lóxica alcista, no mesmo sentido do ciclo previo entre 2007 e 2008. As razóns derívanse principalmente da especulación financeira nas principais bolsas agrícolas do mundo: Chicago, Nova Iorque e Londres.

En 2007 foi a crise das hipotecas o que levou aos especuladores a desarmar as súas posicións en paquetes tóxicos de préstamos incobrables para situarse en materiais primas, produtos agrícolas, gandeiros, petróleo e outros minerais, facendo subir os prezos en forma alarmante.

A recesión mundial do 2009 fixo baixar os prezos, pero ao primeiro sinal de recuperación neste 2010, os prezos internacionais retomaron impulso, aínda non no teito alcanzado en 2008, pero xa maiores aos instalados no solo do 2007. O temor á depresión freou a especulación e limitou o escenario inflacionario, que ameazaba a reinstalar estancamento con inflación.

Agora volven subir os prezos do millo, do trigo ou a soia e a especulación de negocios a “futuro” explica unha parte importante do curso alcista. A roda especulativa continúa definindo o ciclo de acumulación de capitais a escala e global, e non importa que a FAO sinale que 1.020 millóns de persoas sofren fame no mundo. Se o medo aos préstamos tóxicos elevou o interese na especulación con alimentos, a recesión moderou as ansias por ganancias rápidas, ata a xigantesca intervención estatal para o rescate de empresas en crises, o que determinou o reinicio da burbulla especulativa, de novo con alimentos.

Resulta curioso verificar a fame en simultáneo co incremento da capacidade produtiva da sociedade contemporánea, salvo que asumamos que o obxectivo do capitalismo non pasa por satisfacer necesidades das persoas, senón resolver ganancias, acumulación e poder do núcleo empresario concentrado na rama da alimentación. Esa é a razón da ampliación produtiva alimentaria e o récord de famentos globais.

Pero é interesante interrogarse sobre quen resulta beneficiario deses prezos en alza, porque unha resposta rápida pode inducir a pensar nos países produtores e exportadores desa produción alimentaria. Con todo, coa lóxica de dominación no capitalismo contemporáneo, xa non só conta a propiedade da terra (privada ou estatal), senón o manexo do paquete tecnolóxico que define a produción específica. É o que ocorre en todas as ramas da produción primaria no país e no mundo, onde as transnacionais en diferentes sectores da agricultura, a gandería, os combustibles ou a minería son quen marcan o rumbo e aprópianse do groso da facturación.

Co cal, atopámonos cun cadro de situación onde o prezo internacional dos alimentos ten un compoñente especulativo, resolto en bolsas e bancos que administran os mercados de capitais mundiais e por outro no proceso de produción monopolizado por transnacionais.

En contrario, os países exportadores ou importadores sofren con empobrecemento e deterioración da calidade de vida. Nos primeiros pola orientación crecente á mono produción, desaloxando a produción familiar diversificada e concentrando a terra e a produción en función dunha demanda mundial nesgada cara a mercados con capacidade de consumo. No caso dos segundos por imperio directo do encarecemento de alimentos destinados ao consumo familiar, recreando un ciclo vicioso de empobrecemento.

Un argumento sostido relativo ao incremento dos prezos internacionais alude á maior demanda de países altamente poboados como a India e China, que á súa vez manifestan taxas de crecemento superiores á media mundial nos últimos anos, especialmente durante a crise mundial actual. Sendo certo non explica o caso chinés, con taxas de crecemento media do 10% acumulativo anual por tres décadas, sen incidir desde entón na maior produción, comercio e alza de prezos.

O compoñente especulativo a nivel mundial esténdese con forza á saída da crise de rendibilidade dos anos 70´ e poténciase nos 80´ e 90´ con capacidade de xeneralizar os seus efectos máis aló das finanzas e estenderse a diferentes áreas da produción. É que a especulación con diñeiro esténdese en simultáneo cun proceso crecente de mercantilización da vida que leva a negociación en títulos a toda a esfera da produción material. Trátase dun momento onde a calidade de satisfacer necesidades básicas alimentarias é transformada en procura de valorización dos capitais investidos. Ata cando soportará a sociedade a primacía da especulación e a concentración por sobre as necesidades alimentarias da poboación?